Historycznie centrum prowincji Iyo — odpowiadającej dzisiejszej prefekturze Ehime na wyspie Shikoku — stanowiło miasto Imabari, natomiast okolice Matsuyamy były postrzegane jako rolnicze peryferia z rozległymi równinami i niskimi wzgórzami. W okresie Muromachi centralną częścią prowincji zarządzał ród Kano z zamku Yuzuki. Wraz z nadejściem epoki Sengoku ród ten utracił jednak swoje dawne wpływy i musiał funkcjonować w cieniu potężniejszych klanów Mori i Chōsokabe. Po podboju Shikoku przez wojska Toyotomiego Hideyoshiego w 1587 roku północna część prowincji Iyo została przekazana Fukushimie Masanoriemu, jednemu z tzw. „Siedmiu Włóczni z Shizugatake”. W 1595 roku Masanori został przeniesiony do zamku Kiyosu, a ziemie wokół Matsuyamy przypadły innemu z Siedmiu Włóczni — Katō Yoshiakiemu, który otrzymał zamek Masaki oraz dochód w wysokości 60 000 koku ryżu.
Okres Katō Yoshiakiego i wydarzenia pod Sekigaharą
Po śmierci Toyotomiego Hideyoshiego w 1598 roku Katō Yoshiaki złożył przysięgę wierności Tokugawie Ieyasu i poparł Koalicję Wschodnią w bitwie pod Sekigaharą w 1600 roku. W tym samym czasie ród Mori, będący ważnym sojusznikiem Koalicji Zachodniej, zaatakował siedzibę rodu Katō na zamku Masaki. Pomimo nielicznej załogi obrońcom udało się utrzymać zamek.
Założenie zamku Matsuyama
Po zwycięstwie Tokugawy Ieyasu w kampanii pod Sekigaharą prawa Katō Yoshiakiego do ziem w prowincji Iyo zostały potwierdzone, a jego dochód zwiększono do 200 000 koku ryżu. W 1602 roku Yoshiaki uzyskał od siogunatu zgodę na budowę nowego zamku — zamku Matsuyama — położonego nieco na północ od zamku Masaki. Uważa się, że niektóre elementy starego zamku Masaki zostały wykorzystane przy wznoszeniu nowej twierdzy. Prace budowlane trwały łącznie ponad dwadzieścia pięć lat.
Układ i struktura zamku
Zamek wzniesiono na górze Shiroyama, wzgórzu o wysokości około 100 metrów. Podobnie jak wiele zamków typu hirayamajiro, Matsuyama składał się z części górskiej oraz zabudowanych terenów u podnóża wzgórza. Na płaskim szczycie znajdował się główny dziedziniec — honmaru — o kształcie przypominającym młot z trzonkiem, o wymiarach około 400 metrów długości i 100 metrów szerokości. Honmaru otaczały wysokie kamienne mury (ishigaki), a trzy wejścia do dziedzińca były kontrolowane przez zespoły obronne typu masugata.
Tenshuguruwa i główna wieża
W północnej części honmaru znajdował się wydzielony dziedziniec tenshuguruwa, przeznaczony do ochrony głównej wieży — tenshu. Niemal cały obwód tego dziedzińca był zamknięty długimi wieżami tamon-yagura lub glinianymi murami (dobei), a na narożnikach wznosiły się wieże yagura. Taki układ był charakterystyczny dla późnych zamków wczesnego okresu Edo i przypominał m.in. analogiczne rozwiązania w zamku Himeji.
Drugi dziedziniec: ninomaru
U podnóża wzgórza znajdował się stosunkowo niewielki drugi dziedziniec — ninomaru. Zbudowano tu rezydencję właściciela zamku oraz założono tradycyjny ogród. Dziedziniec ten był również dobrze ufortyfikowany; w jego system obronny wchodziły kamienne mury o wysokości około 10 metrów, fosa z wodą, wieże i bramy.
Unikalne cechy układu
Charakterystyczną cechą zamku Matsuyama była obecność pionowych murów kamiennych i glinianych, schodzących z części górskiej zamku w kierunku ninomaru. Dzięki temu cały stok pomiędzy pierwszym a drugim dziedzińcem wchodził w skład terenu zamkowego. Taki układ był niezwykle rzadki wśród zamków typu hirayamajiro.
Trzeci dziedziniec: sannomaru
Do drugiego dziedzińca przylegał trzeci dziedziniec — sannomaru — niemal kwadratowy i znacznie większy, o wymiarach około 500 × 500 metrów. Był on chroniony przez ziemny wał (dorui) z glinianymi murami (dobei) oraz szeroką fosę wodną (mizubori). Na jego terenie znajdowały się budynki administracyjne domeny Iyo Matsuyama oraz domy części samurajów.
Zmiana właścicieli i zakończenie budowy
Katō Yoshiaki nie doczekał zakończenia budowy zamku; w 1627 roku został przeniesiony do domeny Aizu. Jego następcą został Gamo Tadamoto, wysłany przez siogunat. Za jego rządów ukończono pięciokondygnacyjną główną wieżę oraz w pełni zagospodarowano ninomaru. W 1634 roku Tadamoto zmarł bez potomków, a zamek wraz z domeną przekazano Matsudairze Sadayukiemu, przedstawicielowi gałęzi Hisamatsu rodu Matsudaira, zaliczanej do shimpan-daimyō — bliskich krewnych siogunów. Za czasów Sadayukiego w 1642 roku wzniesiono nową główną wieżę, tym razem trzykondygnacyjną.
Pożar i odbudowa głównej wieży
Podczas obchodów Nowego Roku w 1784 roku w główną wieżę uderzył piorun, powodując jej całkowite spalenie. Prace rekonstrukcyjne rozpoczęto w 1820 roku i zakończono w 1854 roku. Od tego czasu tenshu zachował się do dziś w niezmienionej formie.
Wojna Boshin i ocalenie zamku
Ród Matsudaira władał zamkiem aż do początku epoki Meiji. Podczas wojny Boshin w 1868 roku ówczesny daimyō domeny Matsuyama, Matsudaira Sadaaki (1845–1872), walczył po stronie Tokugawów. Po zwycięstwie wojsk cesarskich Sadaaki został uznany za banitę. Aby zapobiec zniszczeniu zamku, zdecydował się podporządkować nowej władzy, wpuścił do zamku wojska prowincji Tosa i sam udał się do świątyni Jōshinji, by odbyć pokutę. Jego szczerość przekonała cesarza — Sadaaki został ułaskawiony, a zamek uniknął konfiskaty.
Przekazanie miastu i restauracje
W 1923 roku ród Matsudaira przekazał zamek miastu Matsuyama. Zachowane budowle, w tym główna wieża, otrzymały w 1935 roku status „Skarbu Narodowego”, lecz utraciły go po uchwaleniu ustawy z 1950 roku. Od 1958 roku rozpoczęto prace restauracyjne przy ocalałych obiektach oraz odbudowę tych, które zostały zniszczone. Do 1986 roku zrekonstruowano dwadzieścia dziewięć budowli głównego dziedzińca honmaru, a w 1992 roku odbudowano także bramy i wieżę tamon-yagura drugiego dziedzińca ninomaru.
Główna wieża i muzeum
Główna wieża tenshu zachowała się do naszych czasów w formie rekonstrukcji z 1854 roku i uchodzi za „najmłodszą” spośród tzw. „autentycznej dwunastki”. Uważa się, że wiernie odtwarza tenshukaku wzniesiony za czasów Matsudairy Sadayukiego i zniszczony w 1784 roku. Tenshu posiada status Ważnego Dobra Kultury. W jej wnętrzu działa niewielkie muzeum historyczne, prezentujące zbroje z okresu Sengoku oraz epoki Edo, w tym zestawy należące do komendantów zamku.
Inne ważne budowle zamku
Oprócz głównej wieży, status Ważnego Dobra Kultury posiada jeszcze dwadzieścia zachowanych obiektów kompleksu zamkowego. Należą do nich brama Shichikumon wraz z przylegającymi odcinkami murów zachowanymi od rekonstrukcji z 1854 roku, gliniany mur Uchibei z 1854 roku, wyróżniający się obecnością wszystkich typów strzelnic, w tym mashikuli i ishiotoshimado, wieża Noharayagura z 1660 roku — jedna z nielicznych zachowanych dwukondygnacyjnych wież w Japonii — brama Tonashimon z 1635 roku, reprezentująca rzadki typ bramy bez skrzydeł, wieża Ninomonyagura w rekonstrukcji z 1854 roku, wieża łącząca bramę Kakuremon zachowana od momentu budowy w 1615 roku oraz brama Ichinomon odbudowana w 1854 roku.
Współczesny status
W 2006 roku zamek Matsuyama został wpisany przez Japońskie Towarzystwo Zamków (Nihon Jōkaku Kyōkai) na listę „100 Najwybitniejszych Zamków Japonii”. Cały kompleks zamkowy posiada również status Narodowego Zabytku Historycznego.
Zobacz także
-
Zamek Iyo Matsuyama
Historycznie centrum prowincji Iyo — odpowiadającej dzisiejszej prefekturze Ehime na wyspie Shikoku — stanowiło miasto Imabari, natomiast okolice Matsuyamy były postrzegane jako rolnicze peryferia z rozległymi równinami i niskimi wzgórzami. W okresie Muromachi centralną częścią prowincji zarządzał ród Kano z zamku Yuzuki. Wraz z nadejściem epoki Sengoku ród ten utracił jednak swoje dawne wpływy i musiał funkcjonować w cieniu potężniejszych klanów Mori i Chōsokabe. Po podboju Shikoku przez wojska Toyotomiego Hideyoshiego w 1587 roku północna część prowincji Iyo została przekazana Fukushimie Masanoriemu, jednemu z tzw. „Siedmiu Włóczni z Shizugatake”. W 1595 roku Masanori został przeniesiony do zamku Kiyosu, a ziemie wokół Matsuyamy przypadły innemu z Siedmiu Włóczni — Katō Yoshiakiemu, który otrzymał zamek Masaki oraz dochód w wysokości 60 000 koku ryżu.
-
Zamek Kanazawa
Budowa zamku Kanazawa rozpoczęła się w 1580 roku na polecenie Sakumy Morimasy, wasala Ody Nobunagi. Zamek został zbudowany na miejscu świątyni sekty Ikko-Ikki Oyama Gobo, dlatego czasami nazywany jest zamkiem Oyama. Morimasa zdążył wykopać kilka rowów i rozpocząć budowę miasta przyzamkowego. Jednak po klęsce w bitwie pod Shizugatake w 1583 roku został stracony, a posiadłość zamku przeszła w ręce Maedy Toshie (1538–1599).
-
Zamek Nakatsu
Kuroda Yoshitaka (1546–1604) był jednym z najbliższych doradców legendarnego wodza Toyotomi Hideyoshi. Brał udział w kluczowych kampaniach wojskowych końca XVI wieku — w wyprawie na Shikoku w 1585 roku i wyprawie na Kyushu w 1587 roku. Później, podczas drugiej kampanii w Korei, Yoshitaka pełnił funkcję głównego doradcy dowódcy wojsk inwazyjnych Kobayakawa Hideaki. Po śmierci Hideyoshi przysiągł wierność Tokugawie Ieyasu, zapewniając sobie w ten sposób wpływy i protekcję nowego przywódcy Japonii.
-
Zamek Edo
Historia zamku Edo sięga okresu Heian, kiedy to klan Edo zbudował tu niewielką fortecę. W 1457 roku wasal klanu Uesugi, Ota Dokan (1432–1486), wzniósł w tym miejscu pełnoprawny zamek. Wewnętrzne spory osłabiły klan Uesugi, a w 1524 roku wnuk Ota Dokana, Ota Yasutaka, bez walki przekazał zamek wojskom Hojo, dowodzonym przez ambitnego Hojo Souna. Chociaż główną fortecą klanu pozostawał zamek Odawara, Edo było uważane za ważny punkt strategiczny.
-
Muzeum Samurajów Shinjuku
Położone w tętniącej życiem dzielnicy Shinjuku muzeum prezentuje bogatą kolekcję samurajskich zbroi, broni i artefaktów kulturowych z okresu od Kamakura do Edo. Eksponaty mają na celu przekazanie niezachwianego przywiązania samurajów do honoru i dyscypliny, odzwierciedlając sposób, w jaki ich duch nadal wpływa na współczesną kulturę japońską.
-
Zamek Anjo
Zamek Anjo został zbudowany na niewielkim wzniesieniu na skraju płaskowyżu Hekikai, około 2 kilometrów na południowy wschód od dzisiejszego centrum miasta Anjo w prefekturze Aichi. Obecnie okolica rozwija się dzięki rolnictwu na dużą skalę i produkcji motoryzacyjnej, wykorzystując rozległe równiny i bliskość regionu Nagoya.
-
Zamek Numata
Zamek Numata, położony w Numata, w północnej prefekturze Gunma w Japonii, ma bogatą i złożoną historię. W późnym okresie Edo służył jako rezydencja klanu Toki, który rządził domeną Numata. Na przestrzeni wieków zamek wielokrotnie przechodził z rąk do rąk i był miejscem ważnych bitew w okresie Sengoku.
-
Zamek Iwabitsu
Zamek Iwabitsu to zamek w stylu yamashiro (górski) położony na szczycie góry Iwabitsu w Higashiagatsuma w prefekturze Gunma w Japonii. Ze względu na swoje historyczne znaczenie, jego ruiny są chronione jako Narodowe Miejsce Historyczne od 2019 roku.
